Je zult maar Hanneke heten, en bij de Heksenwaag in Oudewater op de middeleeuwse weegschaal belanden. Dat is vragen om naam-plagerij! Hanneke?! Ha, ha! Hanneke > Tanneke > Toverheks! Dan kun je die grap maar beter zelf maken. Dat deed wandelmaatje Hanneke dan ook, toen directeur Blake van museum De Heksenwaag in Oudewater onze namen vroeg. Met sierlijk handschrift schreef zij onze namen op ons persoonlijke ‘Certificaet van Weginghe’ (in der Stede Wage tot Oudewater). In de wilde middeleeuwen was dit certificaat een levensreddend document, mits je niet te licht was bevonden…
Bezemstelen stalling
Onze nieuwe MuseumWandeling voert naar Oudewater, exact 10 wandelkilometers vanaf ons startpunt in Gouda. Prachtig traject, langs de Hollandse IJssel, via Hekendorp, het Klooster, de kersengaarden, en de kleine boerencampings in oer-Hollands polder/rivieren-decor. Eenmaal in Oudewater, drinken we eerst even thee op het brugterras, met uitzicht op Museum De Heksenwaag. Een historisch pand, met een fraaie gevel/entree, er is zelfs een stalling voor bezemstelen…:)
Zwarte middeleeuwen
Directeur Blake is een passievol ambassadeur van ‘haar’ Heksenwaag en het stadje Oudewater. Weet veel van de geschiedenis, regionaal en lokaal. Vertelt meeslepend over de rol van de Heksenwaag. Tussen de 14e – 18e eeuw werden overal in Europa mensen verdacht en vervolgd vanwege toverij, hekserij. Tussen 1450 en 1650 zijn meer 50.000 onschuldige mensen – meest vrouwen – als heks veroordeeld en gedood. Dat gebeurde op basis van valse bewijzen, geruchten of bekentenissen na wrede verhoren en waanzinnige testen. De brandstapel was gevreesd; de heksenverbranding smeulde als een veenbrand door Europa. “Een zwarte periode in de geschiedenis van de mensheid.” Nee, vroeger was echt niet alles beter dan in onze Trumpiaanse tijden.
Wegen en bevinden
Welke rol speelt de Waag in deze heksen-hysterie? Dat had te maken met bijgeloof: iemand die minder woog dan een ‘normaal’ persoon, moest wel heks zijn. Die konden immers vliegen? (Op bezemstelen waar Harry Potter alleen maar van kon dromen.) Dan kun je niet te veel kilo’s meevoeren. Van toverkunsten/hekserij verdachte personen werden dus gewogen om de heksen-identiteit te bewijzen. En als je te licht werd bevonden, stond de brandstapel al voor te gloeien. Legde je wel voldoende gewicht in de schaal, dan ging je vrij uit, theoretisch. Maar gesjoemel was nooit ver. Want iemand van hekserij beschuldigen bleek ook een strategie om van ‘lastige’ buren af te komen, om vetes uit te vechten, om andermans grond in bezit te krijgen. Eén roddel was genoeg om het proces op gang te brengen. Het is nu niet te bevatten dat ‘geleerde’ mensen – rechters, politici, bestuurders – dit soort onzinnige vonnissen konden vellen, met droge ogen, als officiële rechtspraak.
Eerlijke waag
De Waag in Oudewater stond overigens bekend als eerlijk en betrouwbaar, mede op voorspraak van niemand minder dan Karel V. Goede kerel die Karel. Veel van tovenarij verdachte mensen legden hun lot hier in de waagschaal, als laatste reddingsboei. De Waag in Oudewater redde inderdaad veel ‘heksen’ van een wreed en oneerlijk lot.
Het indrukwekkende Waag-systeem dateert uit 1482. Er werden in Oudewater vooral ook andere zaken gewogen: agrarische producten, voedingsmiddelen, touwbundels. Touw? Ja, want touw is ook een bijzonder hoofdstuk in de historie van Oudewater, daarover vertelt Het Touwmuseum. Mooie bestemming voor een volgende wandeling, in de training op weg naar onze 4-Daagse.
En met ons persoonlijke Certificaet van Weginghe kunnen we weer veilig over straat. Al weet ik niet goed wat ik moet denken van dat vis-skelet, aan het prikkeldraad, ergens onderweg, tegenover het klooster. Een mystiek teken? We filosoferen er thuis – na circa 24 km wandeltraining – nog even over na, bij een koele rosé…
(c)
Wandelgangers, Gouda 2018
Tip: Klik dubbel op een foto, om de serie te zien.
